Ajmo Negde

Manastir Crna Reka je monaška isposnica na planinama Južne Srbije, smeštena u klisuri Crne Reke. Okružena je visokim stenama i gustim šumama. Potiče iz trinaestog veka kada je sagrađena crkva u pećini iznad korita Crne reke. Uskoro su monasi isposnici sazidali svoje kelije oko crkve, ozidali pećinu i podigli mali drveni pokretni most preko suvog korita reke. Korito reke je suvo samo u delu gde se nalazi manastir a reka ponire neposredno iznad manastira i ponovo izranja iz zemlje nakon nekoliko stotina metara svog podvodnog toka.

U petnaestom veku u manastiru je živeo čuveni podvižnik Sveti Joanikije Devički sa svojim monasima. Svetitelj je kasnije prešao u područje Drenice gde se danas nalazi manastir Devič. Crna  Reka je dugo bila napuštena i tek 1979. godine Episkop raškoprizrenski Artemije nastanjuje se u do tada pustom manastiru i oko sebe okuplja bratstvo. Manastir se nalazi između Kosovske Mirtovice, Rožaja i Novog Pazara, u mestu koje se zove Ribariće.

Od samog sela Ribariće udaljen je oko sat vremena hoda ili oko 15 minuta vožnje kolima. Prvobitno sagrađen u pećini, a danas  sa svojim konacima i isped nje, nalazi se na obroncima Mokre Gore. Ovaj manastir je jednistvena građevina od značaja za celokupnu svetsku kulturu.

Surovost prirodnog ambijenta, čist i ne zagađen vazduh, korito reke, apsolutna tišina, planinska voda kristalne čistine i jutarnja pesma slavuja je ambijent koji okružuju ovaj manastir. Pouzdanih pisanih izvora o ktitoru i vremenu gradnje manastira – nema. No sačuvano predanje, kao i pojedini članci i studije naših istoričara umetnosti, svedoče da manastir potiče iz XIII ili XIV veka.

Ko je ktitor manastira nije poznato, ali se može reći da je mesto na kome ktitor odredio da sagradi manastir neosvojivo. Iako nema fortifikacije da ga čuva, manastir nikada nije bio osvajan,

Manastir Crna Reka
Manastir nikada nije osvajan i rušen......photo:panoramio/stasevic

rušen i paljen, te je sačuvao svoj prvobitan izgled. U njemu se čuva i najdragoceniji srpski fresko živopis XVI veka.

Međutim, najveća vrednost koja se čuva u manastiru, jesu svete i celebne mošti prepodobnog oca Petra Koriškog, srpskog podvižnika iz XIII veka, koji je živeo i podvizavao se nedaleko od Prizrena, u selu Korišu, gde nedaleko od Markovog manastira i do danas postoji njegova isposnica.

Njegove mošti preneto su u ovaj manastir negde u XVI veku, u skrovitije mesto. Takođe ovaj manastir je u vremenima turske odmazde u drugoj polovini XVII veka čuvao i mošti svetog Kralja Stefana Prvovenčanog, odakle su posle devet godina vraćene u Studenicu. Manastir je tokom svoje istorije ( početkom XVIII veka)  imao i pisarnicu gde su prepisivane bogoslužbene knjige, a pretpostavlja se da je pisarninca imala i ulogu škole za monahe. 

Uloga manastira u životu naroda ovoga kraja kroz vekove bila je ogromna. Od davnina pa sve do danas manastir je duhovna oaza u kojoj se od moštiju svetog Petra čudotvorca traži olakšanje i uteha u mnogim nevoljama i bolestima.

Bolesnici su i danas česti posetioci ove izuzetne svetinje. U manastiru Crna Reka je u tursko vreme (početkom XX veka) otvorena prva osnovna škola za srpsku decu na teritoriji čitavog Ibarskog Kolašina.

Škola je bila smeštena u za to posebno podignutom manastirskom konaku, koji posle više od 80 godina od nastanka služi potrebama manastira čiji se deo detaljno renovira. I pored sve svoje izuzetne lepote i znamenitosti, manastir Crna Reka je dugo bio skoro nepoznat van svoje uže okoline.

Tek od skora, izgradnjom mosta na jezeru kod Ribarića i popravkom prilaznog puta, manastir Crna Reka, kao redak dragulj srpske srednjevekovne kulture, izlazi iz relativne anonimnosti u kojoj se nalazi punih 700 godina.