Ajmo Negde

Lepenski vir je lokalitet koji je otkriven tek 1965. godine i to od strane Dragoslava Srejovića. Lepenski vir se deli na 4 faze koje započinju ranim mezolitom, a završavaju se starijim neolitom. Ovaj period traje od 5300. do 4500. godine pre nove ere. Stvaranje Lepenskog vira počinje mnogo pre 5300. godine , tačnije negde oko 7000. godine pre nove ere. Usled uvećanja populacije, promene klime i izolovanosti lokacije zbog okolnih planina,

reke Dunav i opustele ravnice, kromanjonski čovek naseljava ovo područje. Usled prirodnih faktora ovo područje pruža odlične uslove za razvoj civilizacije. Nagla promena nadmorske visine od 50 do 800 metara, obezbeđuje veliku raznolikost divljači, plodonosnog drveća, goriva, stena i minerala. Reka Dunav daje obilje ribe koju kromanjoski čovek jako puno koristi u ishrani.

Sva ova prirodna bogatstva još više dolaze do izražaja nakon završetka poslednjeg ledenog doba, odnosno otopljenja opšte klime, kada dolazi do bujanja vegetacije, a tadašnjem čoveku omogućuje izlazak iz pećine i boravak pod vedrim nebom.

Otuda i karakteristične građevine za lepenski vir. Izašavši iz pećine tadašnji čovek, naviknut na svodove, gradi takve kolibe koje i podsećaju na ulaze u pećine, gde se svetlost probija prema suženom mračnom dnu.

Arhitektura u Lepenskom Viru napredovala je kroz vekove pa je vremenom javljaju svetilišta, šatori i kružne platforme od kamena.  Na lokalitetu Vlašac II, otkriveno je 15 staništa i 5 posebnih ognjišnih konstrukcija, kao i 5 osnova šatora sezonskog karaktera.

Ovde se po prvi put vidi kvadratna osnova, umesto dotadašnje trougaone, pa se pretpostavlja da su objekti počeli poprimati piramidalan izgled. Celo naselje je rasprostranjeno u radijusu od 10 kilometara. Otkopavanjem je otkriveno da su postojala 2 tipa naselja stalna i sezonska.

Najstarije otkriveno naselje je sezonskog karaktera. Arheolozi su zabeležili da je tadašnji čovek gradio rampe, staze, trgove, svetilišta.....

Inetresantno je da su podovi svih objekata u ranijoj fazi bili premazani krečnjačkom masom. Kada su 1967. godine pronašli čuvenu mezolitsku skulpturu, pronalazak je proglašen za svetski značajan. Skulptura je inače bila samo element enterijera i stajala je samo na onim lokalitetima gde su postojala svetilišta i to iza ognjišta i žrtvenika učvršćena u pod.

Veličina skulpture zavisi od veličine svetilišta. Najveća pronađena je visoka 62cm i bila je postavljena u svetilištu od 42m2, a najmanja je visoka 16cm i pronađena je u svetilištu od 8m2.

Skulpture su modelovane tehnikom iskucavanja, a ređe klesanjem. Najstarije skulpture prikazuju ljudsku figuru u celini, ali je samo glava oblikovana, obrve, dugi nos, velika usta. Kasnije skulpture imaju samo oči, uvojke kose ili šare na kapi i vrlo su brojne i kvalitetne.

Iz tog perioda su prve skulpture životinja. Mnogo kasnije na skulpturama se javljaju prvi detalji ruku, grudi, kičme, a po prvi put se modeluje ljudska glava u natprirodnoj veličini.

U ranoj fazi razvoja, mrtvi su sahranjivani u okviru naselja, najčešće oko ognjišta. Praktikovani su vrlo složeni rituali sahranjivanja inhumacija, sekundarno sahranjivanje i parcijalno sahranjivanje. Položaj pokojnika nije definisan, pa su tako pokojnici sahranjivani u različitim položajima.

U otkrivenim grobovima vrlo retko je nalažen nakit i ostali predmeti.Predmeti za svakodnevnu upotrebu izrađivani su od kamena i jelenskog roga, sileksa, kvarca i silikatne stene. Život na Lepenskom Viru je zamro oko 4500. godine pre nove ere, kada su stanovnici krenuli u potragu za većim obradivim površinama.

Usled formiranja akumulacije Đerdap, lokalitet je premešten 1971. godine ( kada su iskopavanja i završena) 29,7 metara više, kako bi se izbeglo potapanje lokaliteta.