Ajmo Negde

Timacum Minus je arheološki lokalitet koji se nalazi pored naselja Ravna,  8 km severno od Knjaževca u Zaječarskom okrugu, na obali Belog Timoka. Ravna je najstarije vojno utvrđenje u timočkoj oblasti, koje se datira u period između I i VI veka. Prva arheološka istraživanja vršena su izmedu 1899. i 1902. godine pod vođstvom Antuna fon Premerštajna iz Austrijskog arheološkog instituta i Nikole Vulića profesora Beogradskog univerziteta.

Savremena iskopavanja počela su 1975. godine pod pokroviteljstvom Arheološkog instituta iz Beograda i Zavičajnog muzeja iz Knjaževca. Sistematskim istraživanjima utvrđeno je postojanje tvrđave, naselja sa termama i nekropola, a na  bregu Sveta Trojica nalazilo se utvrđenje sa hramom posvećenom „Tračkom konjaniku“. Timacum minus je bio administrativno središte rudarskog regiona, čija je osnovna delatnost bila prerada bakarne rude. Na čelu ovog regiona (lat. territorium) nalazili su se namesnik provincije i zapovednik legije.

Najstarije utvrđenje datira iz sredine 1. veka, kada je ovde bila smeštena rimska kohorta lat. cohorts I Thracum Syriaca, pod zapovedništvom Vecilija Modesta, koju oko 169. godine smenjuje lat. cohors II Aurelia Dardanorum. Kastel je četvorougaonog oblika i obuhvata površinu od 2 hektara.

Najstarije utvrđenje, okruženo rovom, činili su zemljani bedemi i drvene kule na uglovima i palisadama. Kameno utvrđenje prati isti oblik i veličinu starijeg utvrdenja.lat. (Porta principalissinistra), kapija, nalazila se na sredini zapadnog bedema, a na severu je bio drugi ulaz, manjih dimenzija. U narednoj fazi podignute su četvorougaone kule (ukupno 13 kula), od kvadera peščara i krečnjaka.

Južna kapija koja je otkrivena tokom iskopavanja 1993-1995. u potpunosti je očuvana. U najmladem razdoblju bedemi su bili široki 2 metra i sagrađene su nove kule. U unutrašnjosti utvrđenja nalazile su se različite građevine, poput horeuma, principije i dr. Uz vojni logor, duž puta koji je od Naisa vodio u utvrđenje, razvilo se civilno naselje. Na obali Timoka otkrivene su terme.

Otkrivene su i nekropole, na bregu Slog sa 30 grobova. Od nalaza pronadeni su nakit, keramičke i staklene posude, novac i dr. Arheološki materijal sa ovog lokaliteta većim delom je smešten u Zavičajnom muzeju Knjaževac kao i u arheo–etno parku u čijem sklopu je formiran lapidarijum.