Ajmo Negde

Manastir Sisojevac se nalazi u Eparhiji Braničevskoj, pokraj reke Crnice, odnosno u blizini njenog izvora u selu Sisevcu kod Ćuprije. Pretpostavlja se da je podignut negde oko 1370-1380. godine, a po prvi put u spisima se pominje 1398. godine, kada ga u jednoj povelji spominje knjeginja Milica. Povelja je najverovatnije izdata ktitoru manastira, monahu Sisoju Sinajitu, po kome je ovo mesto a i sam manastir i dobilo ime.

Tačan podatak kada je Sisoje došao u Srbiju ne postoji. Definitivno se zna da je Sisoje do 1391. godine bio iguman u Hilandaru, što se utvrđuje u dokumentima koja svedoče o pomirenju Srpske crkve i Carigradske patrijaršije. Prilikom nadiranja Turaka, mnogi monasi su bežali iz južnih predela, a spas i zaštitu tražili kod kneza Lazara, pa im je sam knez primao i raspoređivao po već postojećim manastirima ili im podizao nove. Sisoje koji je pripadao grupi isihista (Sinajiti) odužio se knezu tako što je u mnogome, zajedno sa ostalim monasima, uticao na srpsku pobožnost.

Na osnovu ktitorskog portreta, zaključuje se da je Sisoje odmah izvršio doziđivanje manastira. Prvo je podigao kulu sa zvonikom i pripratu, a zatim ceo kompleks opasao jakim zidinama za kulama, čiji ostaci i danas postoje. Godina smrti Sisoja se ne zna, ali se zna da je sahranjen  u skromnoj grobnici u jugozapadnom  uglu crkve.

Manastirska crkva je podignuta u Moravskom stilu i posvećena je Preobraženju, a živopis  u njenoj unutrašnjosti, sačuvan samo u fragmentima. Manastirska crkva ima trikonhonalnu osnovu, sa apsidama koje su spolja sedmostrane, a iznutra polukružne i odgovara sažetom tipu crkava Moravskog tipa.

Njena unutrašnjost je podeljena na tri dela, sa kupolom nad srednjim, dok se na zapadnoj strani nalazi kvadratni narteks, podignut kada i crkva. Iako po osnovi i vremenu podizanja pripada Moravskom stilu, njena spoljašnjost nije tako ukrašena. Njene fasade su ukrašene nizom vitkih lezena povezanih plitkim slepima arkadama, a iznad njih, do samog krovnog venca razvijen je friz slepih arkadica koje se oslanjaju na jednostavno profilisane konzole.

Sama spoljašnjost je bila omalterisana i ukrašena slikanom dekoracijom. U njenoj unutrašnjosti ima malo tragova živopisa, koji se, prema danas nestalom portretu Stefana Lazarevića, smešta u doba posle 1402.godine. Pored njegovog, danas se više ne vidi ni ktitorski portret, koji se nalazio na južnom zidu, dok su se u oltarskom delu danas nalazile i scene iz Starog Zaveta (Tri mladića u peći ognjenoj i Žrtva Avramova).

U samom naosu se danas još vide freske svetih ratnika u stajaćem položaju i scene Hristovih čuda i hiperbola, dok su iznad njih prikazana poprsja svetitelja u tzv. medaljonima. Krajem XVII veka je manastir napušten i vremenom je zarušen, kakvim ga opisuje i Feliks Kanic.

Moravska banovina je 1931.godine finansirala arheološko istraživanje kompleksa, a obnovu manastira je obavio Republički zavod za zaštitu spomenika kulture, u periodu od 1972. do 1978.godine. Sisojevac je 1985.godine postao metoh obližnjeg manastira Ravanice, a narteks na manastirskoj crkvi je obnovljen 1993.godine. Danas se nalazi pod zaštitom Republike Srbije, kao spomenik kulture od velikog značaja.